واکاوی انقلاب های عربی- ۳| مصر انقلابی نیمه تمام؛ نقش دولت عمیق در سرنگونی محمد مرسی
تاریخ انتشار: ۲۵ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۳۱۲۸۷۰۱
رئیس سابق دفتر نمایندگی ایران در قاهره ، انقلاب مصر را انقلابی نیمه تمام خواند و گفت : درحقیقت (این انقلاب) یک تحول مقطعی و یک مُسکن برای مردم مصر بود. زیرا ملت مصر می دانستند چه چیزی نمی خواهند اما نمی دانستند که چه چیزی می خواهند. ۲۵ اسفند ۱۳۹۷ - ۱۲:۴۵ بین الملل آفریقا آسیای غربی نظرات - اخبار بین الملل -
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، کشور مصر با پیشینه تاریخی و موقعیت استراتژیک خود یکی از کشورهای مهم و تاثیرگذار خاورمیانه است که ارتش بعد از استقلال این کشور همواره به عنوان بازیگران اصلی صحنه سیاست بوده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
به منظور بررسی بسترهای انقلاب مصر، علل سرنگونی دولت اخوانی محمد مرسی، تفاوت انقلاب این کشور با انقلاب های رنگین و.... گفت وگویی با " مجتبی امانی" رئیس پیشین دفتر نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در قاهره انجام دادیم که متن آن به شرح ذیل است.
تسنیم: شما بسترهای انقلاب مصر را چه می دانید؟
امانی : انقلاب مردم مصر همانند دیگر کشورهای عربی دارای سه وجه مهم است. اول ضدیت با دیکتاتوری که سال ها بر آنجا حکمفرمایی می کرد. دوم ضدیت با فساد است که یک شبکه گسترده ای در این گونه کشورها ایجاد کرده بود و سوم هم، وابستگی کشورهای مزبور به بیگانگان است. این وابستگی به گونه ای بود که می توان از آن به عنوان " اجاره دادن کشور" یاد کرد. این ویژگی ها در تمام کشورهای عربی که انقلاب در آنها رخ داده است، مشترکند.
تسنیم: آیا عوامل دیگری در انقلاب مصر تاثیر داشت؟
امانی : بنده پس از سرنگونی رژیم حسنی مبارک با مرحوم "محمد حسنین هیکل " روزنامه نگار مشهور مصری ملاقات کردم. او تعبیری به کار برد که وجه تمایز مصر را با دیگر کشورهای عربی نشان می داد. هیکل گفت " تونس آزمایشگاه کوچکی برای انقلاب های عربی بود." این کشور از لحاظ وسعت، جمعیت و جایگاه در جهان و منطقه نسبت به مصر قابل مقایسه نیست. اینکه تونسی ها پیشگام در انقلاب های عربی بودند، خب، مصری ها به نوعی احساس می کنند که این حق آنان بود چرا که مصری ها دارای روحیه پرچمداری در این گونه تحولات بودند و این وجه برتری مصر را نشان می دهد. شما می بینید تاثیرات آن بعد از سقوط مبارک در خیلی کشورها بسیار گسترده بود، نسبت به سرنگونی دیکتاتور تونس
تسنیم: این تاثیرات چه بودند و در کدام کشورها تاثیر گذاشتند؟
امانی : وجه ای که مصر به انقلاب های عربی داد، یکی از باب اسلامگرایی بود زیرا ریشه های دینی و مذهبی در مصر بسیار قوی تر از تونس و سایر کشورهاست. در اینجا باید به این نکته اشاره کرد که با قدرت گرفتن اخوان المسلمین در مصر ابعاد دینی این حرکت تقویت شد. این موضوع می توانست علاوه بر پیوند عربی که دربین کشورهای منطقه وجود داشت، پیوند اسلامگرایی را در منطقه تقویت کند لذا نقش پیشرو مصر در اینجا به اثبات می رسید.
واکاوی انقلاب‌های عربی‌ــ1|انقلاب تونس حاکمیت شبه‌استعماری را سرنگون کرد/ وجود بسترهای همکاری ایران و تونسواکاوی انقلاب‌های عربی-2 | لیبی و انقلاب ناتمام؛ دلایل دخالت نظامی ناتو در سرزمین عمرمختار
تسنیم: شما به روحیه پرچمداری مصری ها در تحولات اشاره کردید اما این سئوال همچنان مطرح است چرا تونسی ها و حتی لیبی ها زودتر از مصریان علیه حاکمان خود قیام کردند؟ آیا این موضوع با پیشرو بودن ملت مصر در تحولات فاصله ندارد؟
امانی: انقلاب در هر یک از این کشورها به نوعی با دیگری متفاوت است. همانطوری که عرض کردم مصری ها خودشان را پیشرو در تحولات می دانستند. شما می دانید که ما بحثی تحت عنوان " دولت عمیق" داریم که در این کشورها عمیق ترین آن را در مصر شاهد بودیم. بنابراین ، هرگونه تغییر و تحولی در مصر مورد مخالفت قدرت ها و افرادی قرار می گیرد که منافع شان به خاطر انقلاب به خطر می افتد. در اینجا باید گفت که دیکتاتور تونس در 26 دی مصادف با فرار شاه از این کشور خارج شد و کمتر از یک ماه بعد یعنی در 22 بهمن 1389 که مصادف با پیروزی انقلاب اسلامی ایران است، مردم مصر رژیم مبارک را سرنگون ساختند. بعد، برخلاف انقلاب های تونس و مصر ما شاهد درگیری نظامی در لیبی هستیم. این موضوع نشان می دهد مردم هریک از این کشورها به گونه متفاوت عمل کردند لذا خشونتی که در انقلاب لیبی بود ، هیچ گاه در انقلاب های تونس و مصر به چشم نخورد.
تسنیم: آیا انقلاب مصر به اهداف خود دست یافت؟
امانی : تمام انقلاب هایی که درکشورهای عربی رخ داد، به گونه ای به شکست کشانده شدند اما درمورد انقلاب مصر می توانیم بگویم که یک انقلاب نیمه تمام بود. درحقیقت، یک تحول مقطعی و یک مسکن برای مردم مصر بود. زیرا ملت مصر می دانستند چه چیزی نمی خواهند اما نمی دانستند که چه چیزی می خواهند. مصری ها اصرار داشتند که رژیم مبارک باید سرنگون شود ولی درباره نظامی که باید جایگزین شود، به شدت اختلاف داشتند. وجود تفکرات مختلف در مصر..
تسنیم: ببخشید که سخن شما را قطع می کنم. این تفکرات مختلف مربوط به بخش حاکمیتی یا مردمی در مصر است؟
امانی: این تفکرات مختلف در بین مردم مصر وجود دارد و دولت عمیق تلاش کرد تا از این اختلافات به سود خود بهره برداری کند. در این راستا مشاهده می کنیم که دولت عمیق توانست با کشاندن مخالفان اخوان المسلمین به خیابان ها، طرحی را اجرایی سازد که در نهایت به سقوط دولت محمد مرسی از طریق اقدام خشونت آمیز ارتش منجر شد لذا اینکه ما برآوردی از این نیروها داشته باشیم، خیلی مشکل است. با وجود این، بایستی به این نکته توجه داشت که طرفداران مرسی برای دفاع از او در مقابل ارتش هزاران کشته دادند تا شاید بتوانند مانع از برکناری مرسی شوند. این نشان دهنده قدرت طرفداران جریان اسلامگرایی در مصر است. در اینجا خوب است، به ملاقاتی که بعداز سقوط مرسی با حسنین هیکل داشتم، اشاره کنم. او خیلی تمایل داشت تا نظرمرا درباره تحولات منجر به سقوط مرسی بداند و بدیهی بود که از اقدام ارتش در قبال مرسی حمایت می کرد. بنده به حسنین هیکل گفتم جریانی که به سقوط مرسی منجر شد، یک آمیزه ای از کودتای نظامی ، انقلاب مردمی و انقلاب رنگی بود. هیکل با این تعبیر بنده خیلی مخالف بود اما به او توضیح دادم، کشاندن مردم به خیابان ها توسط دولت عمیق صورت گرفت . با وجود این ، نمی توانیم حضور مردم را نادیده بگیریم اما در نهایت این مردم نبودند که موجب سقوط مرسی شدند بلکه فشار نظامی و دستگیری او توسط نیروهای ارتش بود که به دولت مرسی خاتمه داد.
تسنیم: شما به انقلاب رنگی در جریان سرنگونی دولت اخوانی محمد مرسی اشاره کردید لطفا بفرمائید تفاوت انقلاب مردم مصر با انقلاب رنگی چیست؟
امانی : انقلابی که مردم مصر برای ساقط کردن رژیم حسنی مبارک انجام دادند، برآمده از هیچ گونه فشار خارجی یا اقدام هدفمند یک گروه غالب نبود. در این انقلاب تمام جریان های سیاسی از جمله اخوان المسلمین در کنار اقشار مختلف مردم شرکت داشتند البته طرفداران حسنی مبارک هم در گوشه و کنار تظاهراتی برپا می کردند که از لحاظ جمعیتی دارای هیچ گونه برتری نبود، روحیه چندانی برای آنان باقی نمانده بود اما در تظاهراتی که به سقوط دولت محمد مرسی منجر شد، شاهدیم یک جریان تبلیغاتی مورد حمایت ارتش وجود دارد که کاملا مصمم است، مصریان را به خیابان ها بکشاند و از تظاهرات آنان حمایت کند. در مقابل، به طرفداران مرسی که درخواست برگزاری تظاهرات داده بودند، اجازه برگزاری آن را ندادند و ارتش با استقرار در میدان التحریر مانع از حضور طرفداران مرسی در این میدان شد. در اینجا روشن می شود، سهمی از حضور مصریان درخیابان ها مربوط به حمایت هدفمند ارتش و دولت عمیق است.
تسنیم : پیش از انقلاب مصر، اخوان المسلمین در لایه های مختلف جامعه مصر نفوذ زیادی داشت. می خواستم بدانم چرا وقتی ارتش دولت اخوانی محمد مرسی را از قدرت برکنار ساخت ، مردم در کنار اخوان المسلمین نایستاده و از دولت مرسی حمایت نکردند؟
امانی : دولت عمیق در بسیاری از کشورهای عربی وجود دارد که قدرتمند ترین آنها در مصر است. این دولت مجموعه ای از نهادهای موثر در حاکمیت است که شامل ارتش، نیروهای امنیتی، پلیس ، تبلیغات ، اقتصاد و نهادها دینی می شود. مثلا شیخ الازهر به رغم تغییر چند حکومت، هنوز همان کسی است که در زمان رژیم حسنی مبارک به این سمت منصوب شده بود. ارتش قدرت خودش را دارد. این نیروی نظامی نقش زیادی در اقتصاد مصر دارد. نیروهای امنیتی و پلیس شاکله تشکیلاتی خود را همچنان حفظ کرده اند. تمام سرمایه داران رژیم مبارک حفظ شده اند. رسانه های تبلیغاتی و عمومی مصر همچنان توسط همان سرمایه گذاران رژیم مبارک غالبا هدایت و برنامه ریزی می شوند. قوه قضائیه مصر هیچ گونه تغییری نکرده است. درمجموع، تمام این نهادها حتی در نامه مرسی به اخوانی ها نتوانست در آنها تغییری به وجود بیآورد. برای نمونه عبدالفتاح السیسی وزیر دفاع دولت محمد مرسی بود. در آن زمان، فقط رئیس سازمان اطلاعات و امنیت مصر تغییر کرد و معاونش جانشین او شد. این نکته قابل توجه است، در زمانی که مرسی رئیس جمهور مصر بود از وزیر کشور خود خواست تا از حمله به مقر اخوان المسلمین در قاهره جلوگیری کند اما او هیچ اقدامی در این زمینه انجام نداد ولی همین وزیر کشور در دولت پس از مرسی سرکوبی افرادی را به عهده گرفت که در حمایت از اخوانی ها به خیابان ها آمده بودند. در این جا باید گفت اینکه اخوانی ها در جامعه مصر نفوذ دارند از یک جنبه صحیح است. با وجود این، آنان به دلایل مختلفی نتوانستند در مقابل دولت عمیق از قدرت نفوذ خود هیچ گونه استفاده ای بکنند و شکست را پذیرا شدند.
تسنیم: دلایل اینکه اخوان المسلیمن نتوانست یا نخواست از قدرت نفوذ خود درجامعه استفاده کند ، چیست؟
امانی : محمد مرسی همانند مرحوم بازرگان در ایران معتقد بود که بعد از سقوط مبارک یا شاه هیچ گونه نیازی به حضور مردم نیست، درصورتی که در ایران امام خمینی ( ره ) این حضور را لازم می دانست. مرسی تصورش بر این بود که از طریق گفت وگو و تعامل با رهبران دولت عمیق، آمریکا و کشورهای غربی که در حاکمیت مصر تاثیرگذارند، می تواند حکومت را از آن خودش بکند. یعنی اخوانی ها ترجیج دادند به جای اینکه مردم در صحنه میدانی انقلاب از آنان حمایت کنند، روش اعتماد به دولت عمیق و نیروهای خارجی را در پیش گرفتند. به همین دلیل، ملاحظه می شود که در زمان ریاست جمهوری مرسی حجم ملاقات مسئولان آمریکایی با او و اخوانی زیاد است.
موفقیت اعتراضات الجزایر امید ملت مصر را زنده کردتسینم: چرا دولت عمیق، آمریکا و سایر کشورهای تاثیرگذار بر مصر نتوانستند با دولت اخوانی محمد مرسی به توافق برسند؟
امانی : اخوانی ها و مرسی تصور می کردند که آمریکایی ها به یک اصولی پایبند هستند و آن اصل دموکراسی است. " هیلاری کلیتون " وزیر وقت امور خارجه آمریکا در نخستین واکنش به انقلاب مصر گفت: این جنبش یک روند دموکراسی خواهی است. لذا مرسی و اخوانی ها تصورشان بر این بود که محال است آمریکایی ها در برابر رای مردم مصر بایستند و از مرسی حمایت نکنند. این اشتباه اصلی اخوانی ها بود زیرا مصادیق روشنی وجود دارد که برای آمریکایی ها دموکراسی، حقوق بشر و از این قبیل عناوین هیچ اهمیتی ندارد، آنان به دنبال منافع خودشان هستند. لازم بود مرسی در سیاست خود به گونه ای عمل می کرد که آمریکایی ها بفهمند اگر به او رضایت ندهند با شخصی طرف خواهند شد که منافع کاخ سفید را بیشتر به خطر می اندازد. این کاری بود که مرسی نتوانست انجام دهد. از سوی دیگر هیچ گونه تلاشی برای مقابله با دولت عمیق صورت نگرفت بلکه اخوانی ها با نوعی خوش بینی نسبت به آن سعی می کردند تا کشور را اداره کنند. این خوش بینی تا جایی پیش رفت که به مرسی فرصتی برای استعفا داده شد. در این هنگام نیمی از وزیران کابینه او استعفا دادند. درحقیقت، استعفای وزراء دولت مرسی در پاسخ به درخواست ارتش صورت گرفت. این موضوع نشان می دهد که مرسی حتی نتوانسته بود، وزیرانی انتخاب کند که پای او تا آخرین لحظه مقاومت کنند.
تسنیم: علت به توافق نرسیدن دولت مرسی با آمریکایی ها را بیان فرمودید. حالا چرا مرسی نتوانست با دولت عمیق به توافق برسد؟
امانی : دولت عمیق کاملا به صورت عمل گرایانه به موضوع نگاه می کرد. چرا باید قدرتی را که از سال 1952 در مصر به دست آورده بود، با کسی دیگری تقسیم کند؟ دولت مزبور در این زمینه هیچ اجبار یا اصراری نداشت. بنابراین، به راحتی توانست دولت مرسی را ساقط کند البته بنده براین باورم که طرفداران مرسی دارای درجه زیادی از قدرت بودند، به گونه ای که در میدان " الرابعه " و "النهضه" هزاران کشته دادند اما این تعداد کشته و این حجم از ایثارگری برای بقای دولت مرسی در وقت غیر لازمی صورت گرفت.
تسنیم: وقتی که نظام کنونی مصر را با رژیم حسنی مبارک مقایسه می کنیم، تفاوت چندانی مشاهده نمی کنیم حتی وضعیت بدتر از قبل شده است. اخوانی ها و اسلامگراها در رژیم مبارک آزادی عمل بیشتری داشتند و تظاهرات زیادی درحمایت از ملت فلسطین به راه می انداختند. آلان اصلا از این خبرها نیست و حتی اخوانی ها به عنوان یک گروه تروریستی معرفی می شوند. فضای سیاسی در این کشور بسته و انتقادهای زیادی درخصوص نقص حقوق بشر از دولت قاهره شده است. تحلیل شما در این زمینه چیست؟
امانی : اکنون مصر در شرایط ضعف به سر می برد. این روند از قبل سرنگونی رژیم مبارک شروع شده است. در آن زمان نخبگان مصری نسبت به این وضعیت هشدار داده بودند و از آن به عنوان " تقزیم " یعنی " کوتوله" و " کوتاه کردن" مصر یاد می کردند. تقزیم به شدت مورد اعتراض نخبگان مصری قرار گرفته بود. در حقیقت، از زمان به قدرت رسیدن حسنی مبارک در قاهره این تصور در مصر به وجود آمد که ارتباط راهبردی با آمریکا می تواند به تقویت جایگاه قاهره در منطقه منجر شود لذا یک روندی در این خصوص شروع شد که با گذشت زمان مصر تمام عناصر قدرت خود را از دست داد. دولت عبدالفتاح السیسی به نوعی بازگشت به قبل از سقوط رژیم حسنی مبارک تلقی می شود، دارای ضعف های بسیار شدیدی نسبت به مبارک است. بنابراین، مجبور است در برابر کشورهای بیگانه امتیازات بیشتری بدهد. متاسفانه به این کشورها عربستان سعودی نیز اضافه شده است. هنگامی که السیسی دو جزیره " تیران " و " صنافیر" واقع در دریای سرخ را به عربستان سعودی داد، ما شاهد مخالفت شدید نخبگان مصری بودیم. بنابراین، آنچه که باعث شد که مصر و رئیس جمهور آن نتوانند هیچ گونه اقدامی در خور جایگاه این کشور در جهان عرب و اسلام، انجام دهد، این است که مصر آنقدر ضعیف شده که مجبور است در صحنه داخلی با مخالفان برخورد شدید کند و در عرصه خارجی برخورد مدارا گونه و به نوعی تسلیم در برابر کشورهای قدرتمند داشته باشد.
تسنیم: در مجموع تحلیل شما درباره سرنوشت انقلاب مصر و سایر کشورهای عربی چیست؟
امانی : وقتی جریان انقلاب های عربی شکل گرفت که در نهان خودش بیداری اسلامی را داشت. شما نگاه کنید به تمام حکومت هایی که در کشورهای مزبور مورد توجه قرار گرفتند، اسلامگرایان بودند. با وجود این، انقلاب ها در هرکدام از این کشورها به سرنوشتی دچار شد که نشان از آن داشت، تمام قدرت اطلاعاتی و تبلیغاتی دشمنان منسجم شده بود تا این انقلاب ها را ناکارآمد سازد. اگر انقلاب تونس یا مصر توانسته بودند یک دولت با ثبات تشکیل دهند که الگوی دیگران قرار بگیرند، ما شاهد انقلاب در تمام کشورهای عربی بودیم. اما آنها از جمله سعودی ها نسبت به این موضوع به خوبی آگاه بودند لذا پول فراوانی خرج کردند تا انقلاب در کشورهای متحد آمریکا درمنطقه شکست بخورد. در اینجا باید گفت به دلیل اشتباهات و عملکردی که رهبران این انقلاب ها انجام دادند، سرنوشت انقلاب در هر کشوری متفاوت از دیگری شد. مثلا در مصر اسلامگرایان توسط دولت عمیق سرکوب شدند. در تونس اسلامگرایان با دولت عمیق به تفاهم رسیدند. انقلاب لیبی هم با مداخله خارجی و اروپائیان به جنگ داخلی منجر شد. در بحرین و یمن هم مشخص است که نمی خواهند الگوی خوبی از این انقلاب ها ایجاد شود تا تاثیراتش دامنگیر دیگر کشورها نشود.
تسنیم: اگر موضوعی بود که در سئوالات ما وجود نداشت و شما ضروری می دانید مطرح شود، خوشحال می شویم که آن را بشنویم.
امانی : نه موضوعی نبود.
تسنیم: از اینکه فرصتی در اختیار ما قرار دادید سپاسگزارم.
امانی : من هم از شما تشکر می کنم.
گفت وگو از عباس سیدمیر جمکرانی
انتهای پیام/
R7969/P/S8,88,90/CT2 واژه های کاربردی مرتبط عبدالفتاح السیسی مصرمنبع: تسنیم
کلیدواژه: عبدالفتاح السیسی مصر عبدالفتاح السیسی مصر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۱۲۸۷۰۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
هفته بیست و پنجم لیگ برتر| تساوی یک نیمه‌ای پرسپولیس و سپاهان
به گزارش خبرنگار ورزشی خبرگزاری علم و فناوری آنا، تیم‌های پرسپولیس و سپاهان در چارچوب هفته بیست و پنجم لیگ برتر از ساعت ۱۹:۳۰ در ورزشگاه آزادی به مصاف هم رفتند و در انتهای ۴۵ دقیقه اول به تساوی بدون گل رسیدند.
داور: بیژن حیدری
اخطار: ژوزه مورایس (سرمربی) (سپاهان)
گل: --------
ترکیب پرسپولیس: علیرضا بیرانوند، گئورگی گولسیانی، محمدحسین کنعانی‌زادگان، عبدالکریم حسن، وحدت هنانوف، مسعود ریگی، سروش رفیعی، امید عالیشاه، مهدی ترابی، اوستون اورونوف و عیسی آل‌کثیر.
ترکیب سپاهان: پیام نیازمند، هادی محمدی، برایان دابو، محمد کریمی، رامین رضاییان، سیاوش یزدانی، فرشاد احمدزاده، میلاد زکی‌پور، امید نورافکن، شهریار مغانلو و محمد شکاری.
دو تیم احتیاط را در اولویت قرار دادند و منتظر اشتباه یکدیگر بودند تا در ضدحملات سریع به دروازه رقیب برسند. تیمی که بیشتر توانست در نیمه اول خلق موقعیت سپاهان بود، اگرچه پرسپولیس هم فرصتهای گلزنی به دست آورد اما در نهایت توپی از خط دروازه‌ها عبور نکرد.
انتهای پیام/
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت